{"type":"FeatureCollection","crs":{"type":"EPSG","properties":{"code":"2177"}},"features":[{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6430955.88,5807553.8],[6430920.68,5807567.58],[6430935.32,5807590.08],[6430949.93,5807628.49],[6430964.23,5807601.01],[6430969.81,5807591.29],[6430955.88,5807553.8]]]},"properties":{"ID":"88","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz na Białej Górze (Begräbnisplatz Kardorf)
Wiejski cmentarz ewangelicki położony na Białej Górze, tuż przy leśnej ścieżce pomiędzy Polaną Harcerzy a parkiem linowym. Na początku XX w. wykorzystywany przez kolonistów niemieckich osiedlonych w Chartowie (niem. Begräbnisplatz Kardorf). Zarządzany przez poznańską parafię świętokrzyską. Planów utworzenia parafii ewangelickiej dla Chartowa i Kobylepola nie zrealizowano.
W 1939 r. cmentarz był bardzo zaniedbany; zdecydowano się na odnowienie ogrodzenia oraz ustawienie nowego krzyża. Po II wojnie światowej popadł w zapomnienie.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=88","color":"#681fab"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6418995.76,5810941.96],[6418990.98,5810941.48],[6418949.58,5810937.31],[6418896.23,5810931.9],[6418895.85,5810936.94],[6418893.09,5810974.18],[6418891.43,5810996.13],[6418890.68,5811006.81],[6418941.64,5811011.73],[6418988.36,5811016.48],[6418993.84,5810961.7],[6418995.76,5810941.96]]]},"properties":{"ID":"84","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Ławicy
Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Wichrowej na pograniczu Ławicy i Krzyżownik. Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich, na przełomie XIX i XX w. osiadłych w granicach jeżyckiej parafii św. Łukasza.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=84","color":"#61ad6f"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6425944.32,5815120.95],[6425933.29,5815092.23],[6425889.73,5815113.66],[6425903.21,5815142.42],[6425944.32,5815120.95]]]},"properties":{"ID":"81","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Piątkowie (Schönherrnhausen)
Wiejski cmentarz ewangelicki położony na Os. Jana III Sobieskiego, pomiędzy blokami, opodal nieistniejących już zabudowań folwarcznych. Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich sprowadzonych na początku XX w. przez Królewską Komisję Osadniczą. Po ukształtowaniu się granic nowej parafii ewangelickiej w Morasku (powołanej w 1908 r.), z połączonych wsi Piątkowo i Podolany utworzono w 1912 r. osadę Schönherrnhausen. Zamieszkiwali ją ` podobnie jak pozostałe wsie leżące w granicach parafii moraskiej ` m.in. reemigranci z Rosji. Dołączyli oni do potomków osadników olęderskich oraz zasiedziałych już rodzin niemieckich ziemian, należących wcześniej do poznańskiej parafii świętokrzyskiej.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=81","color":"#ba0bab"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6422238.11,5806557.72],[6422282.91,5806581.32],[6422301.91,5806550.52],[6422260.11,5806523.91],[6422238.11,5806557.72]]]},"properties":{"ID":"85","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Junikowie
Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Jawornickiej i Bełchatowskiej.
Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich osiedlonych na przełomie XIX i XX w. Na początku XX wieku zarządzany przez łazarską parafię Chrystusa. W 1907 r. założono parafię w Żabikowie (tamtejszy kościół wybudowano w roku 1909), która objęła też administrację nad cmentarzem.
W 1934 r. rada parafialna, w obliczu rosnących kosztów utrzymania i odpływu ewangelików, postanowiła o likwidacji cmentarza w Junikowie. Istniały tam wówczas głównie groby dzieci osadników, którzy po 1918 r. opuścili Poznań. Płot cmentarny zdecydowano się przewieźć do Łęczycy. Kostnicę po wojnie wykorzystywano jako remizę strażacką.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=85","color":"#484ce6"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6423422.45,5805992.34],[6423492.29,5806055.8],[6423655.96,5806204.56],[6423678.53,5806225.07],[6423676.1,5806193.31],[6423674.92,5806177.42],[6423673.83,5806163.39],[6423677.7,5806128.2],[6423680.41,5806120.29],[6423690.99,5806089.43],[6423693.16,5806085.54],[6423708.4,5806057.92],[6423729.18,5806030.94],[6423728.48,5806023.49],[6423560.77,5805869.55],[6423546.98,5805864.69],[6423533.26,5805864.92],[6423473.36,5805933.85],[6423422.45,5805992.34]]]},"properties":{"ID":"13","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz Chrystusa
Cmentarz ewangelicki założony pod koniec pierwszej dekady XX w. przez łazarsko-górczyńską parafię Chrystusa. W okresie międzywojennym chowano tu m.in. socjalistów i komunistów oraz `odszczepieńców od wiary katolickiej` i `członków bezbożniczej komuny` ` ateistów z poznańskiego koła Związku Myśli Wolnej.
Cmentarz uchodził za jeden z najładniej rozplanowanych i urządzonych w Poznaniu. Na jego obszarze rosły ówczesne `osobliwości dendrologiczne`, m.in. rzadkie odmiany jarzębu, brzozy, jodły, oliwnika, żywotnika czy świdośliwy.
Zlikwidowany tuż po II wojnie światowej; częściowo ekshumowany.
W latach 50. XX w. teren przekształcono w Park Górczyński, zachowując cmentarny układ alej. Ogrodowo-parkowy charakter dawnej nekropolii podkreślały szpalery platanów, lip i klonów wskazujące drogę do pobliskiego osiedla domków jednorodzinnych oraz budynku szkoły. Dom zarządcy cmentarza został oddany na potrzeby ogrodnictwa.
W latach 2016-2018 przeprowadzono rewaloryzację zaniedbanego parku ` wykonano nowe ścieżki, zainstalowano oświetlenie, odmłodzono krzewy oraz wyeksponowano pocmentarny starodrzew. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=13","color":"#4dcbe4"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6424313.82,5808201.46],[6424362.66,5808215.12],[6424396.48,5808228.2],[6424403.04,5808008.79],[6424354.29,5807820.78],[6424234.69,5807847],[6424313.82,5808201.46]]]},"properties":{"ID":"11","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz św. Łukasza
Cmentarz ewangelicki założony przez jeżycką parafię św. Łukasza w poł. lat 90. XIX wieku.
Scalony przestrzennie z nowym cmentarzem ewangelickim św. Pawła do pocz. lat 50. XX wieku. Obszar zajmowany przez cmentarne kwatery powiększył się na początku dwudziestego stulecia, nadając tym samym obu nekropoliom nową formułę przestrzenną.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=11","color":"#d6b6fd"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6426634.44,5808112.65],[6426658.96,5808103.73],[6426670.27,5808098.08],[6426682.44,5808089.85],[6426690.25,5808083.14],[6426694.98,5808077.54],[6426696.03,5808076.49],[6426700.91,5808072.66],[6426705.62,5808068.09],[6426714.62,5808058.03],[6426717.15,5808056.69],[6426724.99,5808049.11],[6426754.72,5808020.32],[6426755.45,5808019.64],[6426768.26,5808007.44],[6426784.52,5807995.67],[6426793.01,5807990.79],[6426801.02,5807985.66],[6426820.52,5807976.19],[6426839.24,5807968.68],[6426845.08,5807966.79],[6426853.21,5807964.14],[6426854.79,5807963.91],[6426862.22,5807962.24],[6426878.76,5807957.95],[6426882.97,5807957.46],[6426965.57,5807938.83],[6426966.28,5807938.16],[6426969.68,5807931.69],[6426972.78,5807922.74],[6426972.56,5807918.9],[6426969.62,5807913.5],[6426962.25,5807900.37],[6426963.82,5807899.16],[6426954.41,5807883.29],[6426952.94,5807881.1],[6426944.5,5807881.97],[6426943.55,5807879.99],[6426942.25,5807879.98],[6426929.11,5807881.94],[6426924.39,5807882.24],[6426888.9,5807885.24],[6426873.67,5807887.01],[6426860.99,5807887.75],[6426795.28,5807880.67],[6426789.1,5807880],[6426786.37,5807878.74],[6426729.13,5807858.71],[6426726.44,5807857.89],[6426723.61,5807857.25],[6426718,5807856.68],[6426713.15,5807856.98],[6426708.14,5807857.97],[6426703.31,5807860.03],[6426698.71,5807862.3],[6426694.57,5807865.06],[6426691.05,5807868.4],[6426689.44,5807870.53],[6426663.92,5807928.96],[6426647.9,5807966.39],[6426609.5,5808061.57],[6426605.85,5808072.68],[6426614.61,5808096.94],[6426616.55,5808102.34],[6426623.55,5808110.86],[6426634.44,5808112.65]]]},"properties":{"ID":"10","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Stary cmentarz św. Pawła
Cmentarz ewangelicki założony dla zamożnych i wpływowych członków nowomiejskiej parafii św. Pawła ` najważniejszej parafii protestanckiej 2. poł. XIX wieku w Poznaniu.
Nekropolia istniała od przełomu lat 60. i 70. XIX w. do lat 50. XX w.
W okresie międzywojennym władze miasta dążyły do zamiany zaniedbanego, zamkniętego w 1904 r. cmentarza w park publiczny. Na początku lat 30. ekshumowano rozciągającą się wzdłuż ul. Topolowej kwaterę jeńców francuskich wojny 1870-1871. Szczątki uroczyście przeniesiono do mauzoleum na stoku Cytadeli.
Umowa z Ewangelicką Gminną Radą Kościelną (1938 r.) gwarantowała zachowanie niemal 250 najcenniejszych nagrobków, remont domku grabarza i opłotowanie nekropolii. Alejowo-kwaterowy, `cmentarny charakter` miał zostać utrzymany przede wszystkim w zachodniej części parku. Przystąpiono do rozbiórki drewnianej kostnicy; zaczęto też likwidować niezidentyfikowane groby. Pozostałe obsadzano żywopłotem zachowując m.in. zdobne, kute kraty. W realizacji projektu przeszkodził wybuch II wojny światowej.
Po likwidacji resztek nagrobków pod koniec lat 50., na miejscu cmentarza powstał Park Lubuski (zwany przez poznaniaków `Cmentoliną`). Obecnie to zabytkowy Park im. I. i J. Drwęskich.
W latach 2019-2020 w pocmentarnym parku prowadzono prace rewaloryzacyjne, podczas których ujawniono szczątki. Powtórny ich pogrzeb odbył się na Miłostowie. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=10","color":"#ba44d4"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6428402.47,5811013.07],[6428391.92,5811017.84],[6428351.83,5811035.96],[6428300.27,5811059.25],[6428183.99,5811111.79],[6428120.09,5811141.39],[6428134.05,5811170.44],[6428169.23,5811241.92],[6428211.52,5811221.82],[6428238.6,5811277.07],[6428258.71,5811267.49],[6428271.89,5811261.21],[6428277.77,5811258.43],[6428285.81,5811254.54],[6428298.21,5811248.64],[6428302.15,5811246.77],[6428319.24,5811238.64],[6428348.24,5811224.84],[6428388.37,5811068.23],[6428402.47,5811013.07]]]},"properties":{"ID":"9","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Nowy cmentarz świętokrzyski
Położony przy drodze wiodącej do Naramowic nowy cmentarz świętokrzyski ` przez niemieckojęzycznych mieszkańców Poznania nazywany Kreuzkirchhof lub Schilling-Friedhof ` otwarto dla pochówków w drugiej połowie lat 90. XIX wieku i wykorzystywano do początku lat 40. XX wieku. Kwatery tej nekropolii oraz kaplica pogrzebowa zostały zdewastowane podczas walk o Fort Winiary w lutym 1945 r. Opuszczony przez opiekunów cmentarz likwidowano etapami (bez masowych ekshumacji), przede wszystkim w latach 60. XX wieku, w związku z planami budowy jednego z winogradzkich osiedli mieszkaniowych. Obecnie obszar nekropolii zajmują bloki Osiedla Pod Lipami oraz Park Kosynierów i kościół rzymskokatolickiej par. pw. Św. Karola Boromeusza.
Wraz z rozpoczęciem budowy tzw. trasy tramwajowej na Naramowice, na przełomie 2019 i 2020 r. usunięto znaczną część starodrzewu, a archeolodzy badający obszar zajęty w związku z tą inwestycją ujawnili istniejące współcześnie pochówki. Powtórny pogrzeb szczątków odbył się na Miłostowie. Ocalały też fundamenty okazałej bramy; zostaną wykorzystane do upamiętnienia dawnych mieszkańców Poznania spoczywających na terenie pocmentarnego parku. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=9","color":"#6d49d0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6426378.95,5808346.38],[6426443.64,5808333.81],[6426443.84,5808326.81],[6426500.84,5808316.81],[6426510.84,5808311.81],[6426527.84,5808278.81],[6426563.34,5808267.81],[6426565.84,5808265.81],[6426599.81,5808201.89],[6426601.29,5808203.24],[6426622.23,5808188.18],[6426594.93,5808169.67],[6426582.51,5808161.25],[6426487.94,5808193.75],[6426391.68,5808226.83],[6426374.56,5808233.11],[6426359.48,5808240.39],[6426378.95,5808346.38]]]},"properties":{"ID":"8","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz świętokrzyski przy ul. Towarowej
Cmentarz ewangelicki dla uboższej ludności (niem. Armenkirchhof) założony w 2. poł. lat 50. XIX w. `za Bramą Rycerską`, na przedpolach fortyfikacji. Do 1873 r. grunt był jedynie dzierżawiony od wojska. Cmentarz zamknięto dla pochówków w pierwszej dekadzie XX w. Starodrzew ucierpiał z powodu pożaru latem 1910 r.
W okresie międzywojennym, na terenie trzech chrześcijańskich cmentarzy przy ul. Towarowej dopuszczano się aktów wandalizmu, m.in. okradano groby i kostnice. Zaniedbane kwatery ewangelików zniszczyli żołnierze niemieccy, przygotowując na terenie cmentarza szczeliny przeciwlotnicze, mające chronić ludność przed skutkami alianckich nalotów. Po zakończeniu walk o Festung Posen w 1945 r., pośród częściowo splantowanych mogił powstało `cmentarzysko pancernych wraków` ` ze śródmieścia zwożono tu zniszczone i uszkodzone pojazdy.
Niewiele wiadomo na temat tego cmentarza; nie zachowała się ikonografia czy szczegółowe opisy kwater. Być może jego społeczne znaczenie podkreśla fakt, iż w języku niemieckim cmentarz ten najczęściej określano jako `plac pogrzebowy przy ul. Rycerskiej` (Begräbnisplatz Ritterstrasse)``
Pod koniec lat 40. XX w. teren uporządkowano i włączono w obręb Parku im. K. Marcinkowskiego. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=8","color":"#a8ede8"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6426290.61,5806320.68],[6426503.05,5806292.88],[6426469.15,5806129.93],[6426398.64,5806146.2],[6426395.25,5806133.32],[6426330.16,5806146.2],[6426290.61,5806320.68]]]},"properties":{"ID":"12","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz św. Mateusza
Cmentarz ewangelicki założony dla członków wildeckiej parafii św. Mateusza.
Istniał od końca lat 90. XIX w.; użytkowany jeszcze w 1945 r.
Granice cmentarza obsadzono szpalerami drzew. Przy południowym krańcu nekropolii wzniesiono ceglaną kostnicę, a przy ul. Rolnej stanęła parterowa remiza dla karawanu.
Likwidację nagrobków przeprowadzono w 1948 r., planując utworzenie Parku Partyzantów. Szczątki znajdowano podczas realizacji inwestycji z lat 60. XX w.
Obecnie obszar dawnego cmentarza zajmują: SP nr 5 przy ul. Traugutta, fragment Trasy Hetmańskiej oraz bloki mieszkalne.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=12","color":"#aa9280"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6427063.83,5808154.9],[6427053.3,5808158.51],[6427043.76,5808161.66],[6427039.53,5808163.1],[6427027.31,5808167],[6427011.68,5808171.81],[6426996.36,5808175.05],[6426989.64,5808132.31],[6426974.55,5808133.37],[6426933.76,5808181.99],[6426925.37,5808191.92],[6426923.63,5808194.07],[6426919.92,5808198.66],[6426911.72,5808208.83],[6426785.07,5808365.74],[6426788.99,5808377.85],[6427024.83,5808319.36],[6427056.9,5808327.79],[6427088.66,5808339.21],[6427102.43,5808298.02],[6427120.58,5808296.01],[6427127.03,5808294.74],[6427133.71,5808293.2],[6427130.16,5808281.84],[6427128.63,5808275.74],[6427130.26,5808274.99],[6427121.85,5808257.85],[6427120.95,5808258.29],[6427120.05,5808258.74],[6427115.5,5808260.98],[6427113.7,5808261.87],[6427105.34,5808244.86],[6427097.49,5808228.19],[6427098.4,5808227.77],[6427090.01,5808210.63],[6427083.92,5808197.55],[6427081.64,5808192.69],[6427073.77,5808175.86],[6427074.67,5808175.43],[6427108.75,5808159.35],[6427106.05,5808154.14],[6427103.56,5808149.28],[6427099.74,5808140.67],[6427096.73,5808142.06],[6427081.03,5808149.3],[6427066.6,5808154],[6427063.83,5808154.9]]]},"properties":{"ID":"4","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Stary cmentarz świętokrzyski
Cmentarz ewangelicki istniejący od przełomu lat 20. i 30. XIX w. do początku lat 50. XX w. Chowano tu przede wszystkim zamożnych i wpływowych członków najstarszych protestanckich wspólnot Poznania: luterańskiej parafii św. Krzyża oraz kalwińskiej parafii św. Piotra (nigdy nie był `cmentarzem staroluterańskim`, jak chcą liczne naukowe opracowania).
Ogrodowo-parkowa kompozycja nekropolii sprzyjała refleksji nad przemijaniem. Okazałe nagrobki stanowiły przykład dziewiętnastowiecznej sztuki sepulkralnej na wysokim poziomie.
W okresie międzywojennym planowano zamknięcie cmentarza i przekształcenie terenu w chroniony park z malowniczymi, `trwałymi ruinami` nagrobków o szczególnej wartości artystycznej. Z biegiem lat opuszczona przez parafian nekropolia nabrała charakteru śródmiejskiej ostoi, stanowiąc zieloną enklawę dla licznie gniazdującego tam ptactwa.
Cmentarz ucierpiał podczas walk w 1945 r. Masowych ekshumacji w latach powojennych nie przeprowadzono. Szczątki oraz fragmenty nagrobków ujawniane są w tym miejscu do dziś, podczas prowadzonych tam prac ziemnych.
Obecnie ` prywatny park przy Starym Browarze; dawniej: Park Wyzwolenia, Park im. J. H. Dąbrowskiego.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=4","color":"#193c26"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6428353.23,5816709.44],[6428286.85,5816712.51],[6428287.41,5816751.08],[6428336.16,5816749.95],[6428353.23,5816709.44]]]},"properties":{"ID":"80","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Umultowie (Ulmenhof)
Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Naramowickiej i Dziurawcowej.
Na początku XX wieku sprowadzono tu kolonistów niemieckich, którzy dołączyli do potomków olędrów i rodzin właścicieli ziemskich. Wówczas obszar znajdował się w granicach poznańskiej parafii świętokrzyskiej. Po 1908 r. opiekę duchową oraz administrację przejęła parafia ewangelicka w Morasku.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=80","color":"#39b4e9"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Polygon","coordinates": [ [[6424313.82,5808201.46],[6424233.87,5807845.36],[6424105.26,5807875.26],[6424147.63,5808072.48],[6424150.87,5808065.17],[6424197.44,5808085.8],[6424171.84,5808143.33],[6424239.96,5808173.55],[6424243.93,5808164.41],[6424235.15,5808123.03],[6424238.99,5808122.07],[6424297.99,5808151.43],[6424280.47,5808190.93],[6424292.34,5808194.99],[6424313.82,5808201.46]]]},"properties":{"ID":"77","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Nowy cmentarz św. Pawła
Cmentarz ewangelicki założony przez nowomiejską parafię św. Pawła.
Przestrzennie połączony z ewangelickim cmentarzem św. Łukasza; istniał od poł. lat 90. XIX w. do pocz. lat 50. XX w. Scalone ze sobą nekropolie powiększyły swój obszar na początku XX w., stając się nekropoliami wielokwaterowymi.
Podczas II wojny światowej na cmentarzu św. Pawła odbywały się uroczyste pochówki Niemców, m.in. zabitych pod Kutnem volksdeutschów czy ofiar alianckiego nalotu na Poznań z kwietnia 1944 r. W 1945 r. tymczasowo pochowano tu również żołnierzy rosyjskich zmarłych z ran w lazaretach lub padłych podczas bojów o Festung Posen.
Na początku lat 50. XX w. na obszarze obu nekropolii utworzono Park Zwycięstwa. Przeprowadzono częściowe ekshumacje związane przede wszystkim z przebudową okolicznych dróg.
Do dziś przetrwała kaplica pogrzebowa wykorzystywana przez Ewangeliczny Zbór Reformowany w Poznaniu. W 2002 r. odsłonięto głaz upamiętniający patrona parku, ks. Gustawa Manitiusa ` organizatora polskich wspólnot ewangelickich w Wielkopolsce i na Pomorzu.
Obecnie teren nowego cmentarza św. Pawła zajmują: Park im. G. Manitiusa oraz zespół budynków parafialnych przy ul. Obozowej, należących do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=77","color":"#9a749c"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6430948.34,5807585.2]},"properties":{"ID":"1000088","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz na Białej Górze (Begräbnisplatz Kardorf)
Wiejski cmentarz ewangelicki położony na Białej Górze, tuż przy leśnej ścieżce pomiędzy Polaną Harcerzy a parkiem linowym. Na początku XX w. wykorzystywany przez kolonistów niemieckich osiedlonych w Chartowie (niem. Begräbnisplatz Kardorf). Zarządzany przez poznańską parafię świętokrzyską. Planów utworzenia parafii ewangelickiej dla Chartowa i Kobylepola nie zrealizowano.
W 1939 r. cmentarz był bardzo zaniedbany; zdecydowano się na odnowienie ogrodzenia oraz ustawienie nowego krzyża. Po II wojnie światowej popadł w zapomnienie.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=88&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6418942.75,5810974.14]},"properties":{"ID":"1000084","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Ławicy
Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Wichrowej na pograniczu Ławicy i Krzyżownik. Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich, na przełomie XIX i XX w. osiadłych w granicach jeżyckiej parafii św. Łukasza.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=84&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6417281.13,5817168.31]},"properties":{"ID":"1000083","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Kiekrzu II (Ketsch)
Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Kierskiej (pomiędzy ul. Sztormową a ul. Turystyczną). Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich z Rokietnicy. Opodal cmentarzyka (tj. na tyłach Ośrodka Rehabilitacyjnego dla Dzieci w Kiekrzu) mieścił się `park sanatoryjny`, w którym figurę Matki Boskiej w roku 1928 ufundowała rodzina Ciechanowskich. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=83&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6425917.46,5815117.27]},"properties":{"ID":"1000081","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Piątkowie (Schönherrnhausen)
Wiejski cmentarz ewangelicki położony na Os. Jana III Sobieskiego, pomiędzy blokami, opodal nieistniejących już zabudowań folwarcznych. Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich sprowadzonych na początku XX w. przez Królewską Komisję Osadniczą. Po ukształtowaniu się granic nowej parafii ewangelickiej w Morasku (powołanej w 1908 r.), z połączonych wsi Piątkowo i Podolany utworzono w 1912 r. osadę Schönherrnhausen. Zamieszkiwali ją ` podobnie jak pozostałe wsie leżące w granicach parafii moraskiej ` m.in. reemigranci z Rosji. Dołączyli oni do potomków osadników olęderskich oraz zasiedziałych już rodzin niemieckich ziemian, należących wcześniej do poznańskiej parafii świętokrzyskiej.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=81&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6422270.34,5806553.19]},"properties":{"ID":"1000085","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Junikowie
Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Jawornickiej i Bełchatowskiej.
Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich osiedlonych na przełomie XIX i XX w. Na początku XX wieku zarządzany przez łazarską parafię Chrystusa. W 1907 r. założono parafię w Żabikowie (tamtejszy kościół wybudowano w roku 1909), która objęła też administrację nad cmentarzem.
W 1934 r. rada parafialna, w obliczu rosnących kosztów utrzymania i odpływu ewangelików, postanowiła o likwidacji cmentarza w Junikowie. Istniały tam wówczas głównie groby dzieci osadników, którzy po 1918 r. opuścili Poznań. Płot cmentarny zdecydowano się przewieźć do Łęczycy. Kostnicę po wojnie wykorzystywano jako remizę strażacką.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=85&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6423585.1,5806022.86]},"properties":{"ID":"1000013","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz Chrystusa
Cmentarz ewangelicki założony pod koniec pierwszej dekady XX w. przez łazarsko-górczyńską parafię Chrystusa. W okresie międzywojennym chowano tu m.in. socjalistów i komunistów oraz `odszczepieńców od wiary katolickiej` i `członków bezbożniczej komuny` ` ateistów z poznańskiego koła Związku Myśli Wolnej.
Cmentarz uchodził za jeden z najładniej rozplanowanych i urządzonych w Poznaniu. Na jego obszarze rosły ówczesne `osobliwości dendrologiczne`, m.in. rzadkie odmiany jarzębu, brzozy, jodły, oliwnika, żywotnika czy świdośliwy.
Zlikwidowany tuż po II wojnie światowej; częściowo ekshumowany.
W latach 50. XX w. teren przekształcono w Park Górczyński, zachowując cmentarny układ alej. Ogrodowo-parkowy charakter dawnej nekropolii podkreślały szpalery platanów, lip i klonów wskazujące drogę do pobliskiego osiedla domków jednorodzinnych oraz budynku szkoły. Dom zarządcy cmentarza został oddany na potrzeby ogrodnictwa.
W latach 2016-2018 przeprowadzono rewaloryzację zaniedbanego parku ` wykonano nowe ścieżki, zainstalowano oświetlenie, odmłodzono krzewy oraz wyeksponowano pocmentarny starodrzew. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=13&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6424331.84,5808010.94]},"properties":{"ID":"1000011","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz św. Łukasza
Cmentarz ewangelicki założony przez jeżycką parafię św. Łukasza w poł. lat 90. XIX wieku.
Scalony przestrzennie z nowym cmentarzem ewangelickim św. Pawła do pocz. lat 50. XX wieku. Obszar zajmowany przez cmentarne kwatery powiększył się na początku dwudziestego stulecia, nadając tym samym obu nekropoliom nową formułę przestrzenną.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=11&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6426757.53,5807961.82]},"properties":{"ID":"1000010","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Stary cmentarz św. Pawła
Cmentarz ewangelicki założony dla zamożnych i wpływowych członków nowomiejskiej parafii św. Pawła ` najważniejszej parafii protestanckiej 2. poł. XIX wieku w Poznaniu.
Nekropolia istniała od przełomu lat 60. i 70. XIX w. do lat 50. XX w.
W okresie międzywojennym władze miasta dążyły do zamiany zaniedbanego, zamkniętego w 1904 r. cmentarza w park publiczny. Na początku lat 30. ekshumowano rozciągającą się wzdłuż ul. Topolowej kwaterę jeńców francuskich wojny 1870-1871. Szczątki uroczyście przeniesiono do mauzoleum na stoku Cytadeli.
Umowa z Ewangelicką Gminną Radą Kościelną (1938 r.) gwarantowała zachowanie niemal 250 najcenniejszych nagrobków, remont domku grabarza i opłotowanie nekropolii. Alejowo-kwaterowy, `cmentarny charakter` miał zostać utrzymany przede wszystkim w zachodniej części parku. Przystąpiono do rozbiórki drewnianej kostnicy; zaczęto też likwidować niezidentyfikowane groby. Pozostałe obsadzano żywopłotem zachowując m.in. zdobne, kute kraty. W realizacji projektu przeszkodził wybuch II wojny światowej.
Po likwidacji resztek nagrobków pod koniec lat 50., na miejscu cmentarza powstał Park Lubuski (zwany przez poznaniaków `Cmentoliną`). Obecnie to zabytkowy Park im. I. i J. Drwęskich.
W latach 2019-2020 w pocmentarnym parku prowadzono prace rewaloryzacyjne, podczas których ujawniono szczątki. Powtórny ich pogrzeb odbył się na Miłostowie. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=10&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6428270.38,5811152.5]},"properties":{"ID":"1000009","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Nowy cmentarz świętokrzyski
Położony przy drodze wiodącej do Naramowic nowy cmentarz świętokrzyski ` przez niemieckojęzycznych mieszkańców Poznania nazywany Kreuzkirchhof lub Schilling-Friedhof ` otwarto dla pochówków w drugiej połowie lat 90. XIX wieku i wykorzystywano do początku lat 40. XX wieku. Kwatery tej nekropolii oraz kaplica pogrzebowa zostały zdewastowane podczas walk o Fort Winiary w lutym 1945 r. Opuszczony przez opiekunów cmentarz likwidowano etapami (bez masowych ekshumacji), przede wszystkim w latach 60. XX wieku, w związku z planami budowy jednego z winogradzkich osiedli mieszkaniowych. Obecnie obszar nekropolii zajmują bloki Osiedla Pod Lipami oraz Park Kosynierów i kościół rzymskokatolickiej par. pw. Św. Karola Boromeusza.
Wraz z rozpoczęciem budowy tzw. trasy tramwajowej na Naramowice, na przełomie 2019 i 2020 r. usunięto znaczną część starodrzewu, a archeolodzy badający obszar zajęty w związku z tą inwestycją ujawnili istniejące współcześnie pochówki. Powtórny pogrzeb szczątków odbył się na Miłostowie. Ocalały też fundamenty okazałej bramy; zostaną wykorzystane do upamiętnienia dawnych mieszkańców Poznania spoczywających na terenie pocmentarnego parku. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=9&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6426477.39,5808253.08]},"properties":{"ID":"1000008","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz świętokrzyski przy ul. Towarowej
Cmentarz ewangelicki dla uboższej ludności (niem. Armenkirchhof) założony w 2. poł. lat 50. XIX w. `za Bramą Rycerską`, na przedpolach fortyfikacji. Do 1873 r. grunt był jedynie dzierżawiony od wojska. Cmentarz zamknięto dla pochówków w pierwszej dekadzie XX w. Starodrzew ucierpiał z powodu pożaru latem 1910 r.
W okresie międzywojennym, na terenie trzech chrześcijańskich cmentarzy przy ul. Towarowej dopuszczano się aktów wandalizmu, m.in. okradano groby i kostnice. Zaniedbane kwatery ewangelików zniszczyli żołnierze niemieccy, przygotowując na terenie cmentarza szczeliny przeciwlotnicze, mające chronić ludność przed skutkami alianckich nalotów. Po zakończeniu walk o Festung Posen w 1945 r., pośród częściowo splantowanych mogił powstało `cmentarzysko pancernych wraków` ` ze śródmieścia zwożono tu zniszczone i uszkodzone pojazdy.
Niewiele wiadomo na temat tego cmentarza; nie zachowała się ikonografia czy szczegółowe opisy kwater. Być może jego społeczne znaczenie podkreśla fakt, iż w języku niemieckim cmentarz ten najczęściej określano jako `plac pogrzebowy przy ul. Rycerskiej` (Begräbnisplatz Ritterstrasse)``
Pod koniec lat 40. XX w. teren uporządkowano i włączono w obręb Parku im. K. Marcinkowskiego. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=8&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6426397.57,5806228.68]},"properties":{"ID":"1000012","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz św. Mateusza
Cmentarz ewangelicki założony dla członków wildeckiej parafii św. Mateusza.
Istniał od końca lat 90. XIX w.; użytkowany jeszcze w 1945 r.
Granice cmentarza obsadzono szpalerami drzew. Przy południowym krańcu nekropolii wzniesiono ceglaną kostnicę, a przy ul. Rolnej stanęła parterowa remiza dla karawanu.
Likwidację nagrobków przeprowadzono w 1948 r., planując utworzenie Parku Partyzantów. Szczątki znajdowano podczas realizacji inwestycji z lat 60. XX w.
Obecnie obszar dawnego cmentarza zajmują: SP nr 5 przy ul. Traugutta, fragment Trasy Hetmańskiej oraz bloki mieszkalne.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=12&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6426976.47,5808262.4]},"properties":{"ID":"1000004","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Stary cmentarz świętokrzyski
Cmentarz ewangelicki istniejący od przełomu lat 20. i 30. XIX w. do początku lat 50. XX w. Chowano tu przede wszystkim zamożnych i wpływowych członków najstarszych protestanckich wspólnot Poznania: luterańskiej parafii św. Krzyża oraz kalwińskiej parafii św. Piotra (nigdy nie był `cmentarzem staroluterańskim`, jak chcą liczne naukowe opracowania).
Ogrodowo-parkowa kompozycja nekropolii sprzyjała refleksji nad przemijaniem. Okazałe nagrobki stanowiły przykład dziewiętnastowiecznej sztuki sepulkralnej na wysokim poziomie.
W okresie międzywojennym planowano zamknięcie cmentarza i przekształcenie terenu w chroniony park z malowniczymi, `trwałymi ruinami` nagrobków o szczególnej wartości artystycznej. Z biegiem lat opuszczona przez parafian nekropolia nabrała charakteru śródmiejskiej ostoi, stanowiąc zieloną enklawę dla licznie gniazdującego tam ptactwa.
Cmentarz ucierpiał podczas walk w 1945 r. Masowych ekshumacji w latach powojennych nie przeprowadzono. Szczątki oraz fragmenty nagrobków ujawniane są w tym miejscu do dziś, podczas prowadzonych tam prac ziemnych.
Obecnie ` prywatny park przy Starym Browarze; dawniej: Park Wyzwolenia, Park im. J. H. Dąbrowskiego.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=4&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6427212.41,5809661.27]},"properties":{"ID":"1000003","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz dysydencki na Górze Czerwowskiej
Najstarszy cmentarz protestancki w Poznaniu; założony w 2. poł. XVI w. na wzniesieniu zwanym dawniej Górą Czerwowską (albo Łysą Górą). Istniał do pocz. lat 30. XIX w. Podczas budowy Fortu Hake szczątki i nagrobki przeniesiono na założony w tym czasie cmentarz ewangelicki przy ul. Półwiejskiej. Marceli Motty wspominał w `Przechadzkach po mieście`: ``...kości i czaszki sterczały z ziemi jak rodzynki i migdały z przekrajanej baby``.
W 1913 roku `` dla upamiętnienia stulecia `bitwy narodów` pod Lipskiem `` na cmentarnym wzniesieniu odsłonięto pomnik feldmarszałka von Gneisenau, zmarłego w Poznaniu podczas epidemii cholery w 1831 r. Monument ten, świadectwo imperialnej dominacji, Polacy obalili w kwietniu 1919 r. Natomiast aż do lat 30. XX w. na pochyłości Łysej Góry przetrwała wysoka, złamana kolumna, upamiętniająca miejsce wiecznego spoczynku zmarłej w roku 1823 baronowej von Reibnitz.
Obecnie to skwer i pagórek wraz z Pomnikiem Armii Poznań. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=3&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6428316.28,5816729.74]},"properties":{"ID":"1000080","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Cmentarz w Umultowie (Ulmenhof)
Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Naramowickiej i Dziurawcowej.
Na początku XX wieku sprowadzono tu kolonistów niemieckich, którzy dołączyli do potomków olędrów i rodzin właścicieli ziemskich. Wówczas obszar znajdował się w granicach poznańskiej parafii świętokrzyskiej. Po 1908 r. opiekę duchową oraz administrację przejęła parafia ewangelicka w Morasku.
W terenie brak widocznych naziemnych atrybutów cmentarza. 4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=80&y=1","color":"#0"}},{"type":"Feature","geometry":{"type":"Point","coordinates":[6424206.03,5808003.67]},"properties":{"ID":"1000077","DYMEK":"Cmentarze ewangelickie zlikwidowane: Nowy cmentarz św. Pawła
Cmentarz ewangelicki założony przez nowomiejską parafię św. Pawła.
Przestrzennie połączony z ewangelickim cmentarzem św. Łukasza; istniał od poł. lat 90. XIX w. do pocz. lat 50. XX w. Scalone ze sobą nekropolie powiększyły swój obszar na początku XX w., stając się nekropoliami wielokwaterowymi.
Podczas II wojny światowej na cmentarzu św. Pawła odbywały się uroczyste pochówki Niemców, m.in. zabitych pod Kutnem volksdeutschów czy ofiar alianckiego nalotu na Poznań z kwietnia 1944 r. W 1945 r. tymczasowo pochowano tu również żołnierzy rosyjskich zmarłych z ran w lazaretach lub padłych podczas bojów o Festung Posen.
Na początku lat 50. XX w. na obszarze obu nekropolii utworzono Park Zwycięstwa. Przeprowadzono częściowe ekshumacje związane przede wszystkim z przebudową okolicznych dróg.
Do dziś przetrwała kaplica pogrzebowa wykorzystywana przez Ewangeliczny Zbór Reformowany w Poznaniu. W 2002 r. odsłonięto głaz upamiętniający patrona parku, ks. Gustawa Manitiusa ` organizatora polskich wspólnot ewangelickich w Wielkopolsce i na Pomorzu.
Obecnie teren nowego cmentarza św. Pawła zajmują: Park im. G. Manitiusa oraz zespół budynków parafialnych przy ul. Obozowej, należących do Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w RP.
4 3 2,","LINK":"@HTTP://sip.poznan.pl/geomap/data/historia/cmentarze_nieistniejace_lapid.php?OBJECTID=77&y=1","color":"#0"}}],"count":28,"succes":"true"}