| Cmentarze Miasta Poznania - Cyfrowe Lapidarium Poznania | Powrót do strony g_ównej |
| |||||||
| 3 |  | Cmentarz dysydencki na Górze Czerwowskiej | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Najstarszy cmentarz protestancki w Poznaniu; założony w 2. poł. XVI w. na wzniesieniu zwanym dawniej Górą Czerwowską (albo Łysą Górą). Istniał do pocz. lat 30. XIX w. Podczas budowy Fortu Hake szczątki i nagrobki przeniesiono na założony w tym czasie cmentarz ewangelicki przy ul. Półwiejskiej. Marceli Motty wspominał w `Przechadzkach po mieście`: ``...kości i czaszki sterczały z ziemi jak rodzynki i migdały z przekrajanej baby``. W 1913 roku `` dla upamiętnienia stulecia `bitwy narodów` pod Lipskiem `` na cmentarnym wzniesieniu odsłonięto pomnik feldmarszałka von Gneisenau, zmarłego w Poznaniu podczas epidemii cholery w 1831 r. Monument ten, świadectwo imperialnej dominacji, Polacy obalili w kwietniu 1919 r. Natomiast aż do lat 30. XX w. na pochyłości Łysej Góry przetrwała wysoka, złamana kolumna, upamiętniająca miejsce wiecznego spoczynku zmarłej w roku 1823 baronowej von Reibnitz. Obecnie to skwer i pagórek wraz z Pomnikiem Armii Poznań. | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 3 | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 4 | | Stary cmentarz świętokrzyski | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Cmentarz ewangelicki istniejący od przełomu lat 20. i 30. XIX w. do początku lat 50. XX w. Chowano tu przede wszystkim zamożnych i wpływowych członków najstarszych protestanckich wspólnot Poznania: luterańskiej parafii św. Krzyża oraz kalwińskiej parafii św. Piotra (nigdy nie był `cmentarzem staroluterańskim`, jak chcą liczne naukowe opracowania). Ogrodowo-parkowa kompozycja nekropolii sprzyjała refleksji nad przemijaniem. Okazałe nagrobki stanowiły przykład dziewiętnastowiecznej sztuki sepulkralnej na wysokim poziomie. W okresie międzywojennym planowano zamknięcie cmentarza i przekształcenie terenu w chroniony park z malowniczymi, `trwałymi ruinami` nagrobków o szczególnej wartości artystycznej. Z biegiem lat opuszczona przez parafian nekropolia nabrała charakteru śródmiejskiej ostoi, stanowiąc zieloną enklawę dla licznie gniazdującego tam ptactwa. Cmentarz ucierpiał podczas walk w 1945 r. Masowych ekshumacji w latach powojennych nie przeprowadzono. Szczątki oraz fragmenty nagrobków ujawniane są w tym miejscu do dziś, podczas prowadzonych tam prac ziemnych. Obecnie ` prywatny park przy Starym Browarze; dawniej: Park Wyzwolenia, Park im. J. H. Dąbrowskiego.  | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 4 | mapa katastralna + plan miasta |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 5 |  | Cmentarz w Morasku I (Nordheim) | Cmentarze ewangelickie | nieczynne |  Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Krakowiaków i Górali. Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich. Na przełomie XIX i XX w. obszar znajdował się w granicach poznańskiej parafii świętokrzyskiej. Po 1908 r. opiekę duchową oraz administrację przejęła parafia ewangelicka w Morasku (od 1909 r. Nordheim; tamtejszy kościół powstał w 1910 r.). Teren zaniedbany; zachowane relikty nagrobków. | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 5 | Stowarzyszenie Rewitalizacji Zabytkowych Cmentarzy Koimeterion |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 6 | | Cmentarz w Morasku II (Nordheim) | Cmentarze ewangelickie | nieczynne |  Wiejski cmentarz ewangelicki położony przy ul. Poligonowej. Wykorzystywany przez kolonistów niemieckich. Na przełomie XIX i XX w. obszar znajdował się w granicach poznańskiej parafii świętokrzyskiej. Po 1908 r. opiekę duchową oraz administrację przejęła parafia ewangelicka w Morasku (od 1909 r. Nordheim; tamtejszy kościół powstał w 1910 r.). Teren zaniedbany; zachowane relikty nagrobków. | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 6 | Stowarzyszenie Rewitalizacji Zabytkowych Cmentarzy Koimeterion |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 7 | | Cmentarz w Radojewie | Cmentarze ewangelickie | nieczynne | Ewangelicki cmentarz rodowy położony na terenie rezerwatu Kokoryczowe Wzgórze. Związany z familią von Treskow osiadłą tu w czasach Prus Południowych, do której w XIX w. należały okoliczne wsie i dwory. Do początku XX w. mieszkańcy Radojewa należeli do poznańskiej parafii świętokrzyskiej. Po 1908 r. opiekę duchową oraz administrację przejęła parafia ewangelicka w Morasku. | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 7 | Stowarzyszenie Rewitalizacji Zabytkowych Cmentarzy Koimeterion |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 8 | | Cmentarz świętokrzyski przy ul. Towarowej | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Cmentarz ewangelicki dla uboższej ludności (niem. Armenkirchhof) założony w 2. poł. lat 50. XIX w. `za Bramą Rycerską`, na przedpolach fortyfikacji. Do 1873 r. grunt był jedynie dzierżawiony od wojska. Cmentarz zamknięto dla pochówków w pierwszej dekadzie XX w. Starodrzew ucierpiał z powodu pożaru latem 1910 r. W okresie międzywojennym, na terenie trzech chrześcijańskich cmentarzy przy ul. Towarowej dopuszczano się aktów wandalizmu, m.in. okradano groby i kostnice. Zaniedbane kwatery ewangelików zniszczyli żołnierze niemieccy, przygotowując na terenie cmentarza szczeliny przeciwlotnicze, mające chronić ludność przed skutkami alianckich nalotów. Po zakończeniu walk o Festung Posen w 1945 r., pośród częściowo splantowanych mogił powstało `cmentarzysko pancernych wraków` ` ze śródmieścia zwożono tu zniszczone i uszkodzone pojazdy. Niewiele wiadomo na temat tego cmentarza; nie zachowała się ikonografia czy szczegółowe opisy kwater. Być może jego społeczne znaczenie podkreśla fakt, iż w języku niemieckim cmentarz ten najczęściej określano jako `plac pogrzebowy przy ul. Rycerskiej` (Begräbnisplatz Ritterstrasse)`` Pod koniec lat 40. XX w. teren uporządkowano i włączono w obręb Parku im. K. Marcinkowskiego. | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 8 | mapa katastralna + plan miasta |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 9 | | Nowy cmentarz świętokrzyski | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Położony przy drodze wiodącej do Naramowic nowy cmentarz świętokrzyski ` przez niemieckojęzycznych mieszkańców Poznania nazywany Kreuzkirchhof lub Schilling-Friedhof ` otwarto dla pochówków w drugiej połowie lat 90. XIX wieku i wykorzystywano do początku lat 40. XX wieku. Kwatery tej nekropolii oraz kaplica pogrzebowa zostały zdewastowane podczas walk o Fort Winiary w lutym 1945 r. Opuszczony przez opiekunów cmentarz likwidowano etapami (bez masowych ekshumacji), przede wszystkim w latach 60. XX wieku, w związku z planami budowy jednego z winogradzkich osiedli mieszkaniowych. Obecnie obszar nekropolii zajmują bloki Osiedla Pod Lipami oraz Park Kosynierów i kościół rzymskokatolickiej par. pw. Św. Karola Boromeusza. Wraz z rozpoczęciem budowy tzw. trasy tramwajowej na Naramowice, na przełomie 2019 i 2020 r. usunięto znaczną część starodrzewu, a archeolodzy badający obszar zajęty w związku z tą inwestycją ujawnili istniejące współcześnie pochówki. Powtórny pogrzeb szczątków odbył się na Miłostowie. Ocalały też fundamenty okazałej bramy; zostaną wykorzystane do upamiętnienia dawnych mieszkańców Poznania spoczywających na terenie pocmentarnego parku. | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 9 | Na podstawie granic Ewidencji Gruntów i Budynków, mapy katastralnej i planu miasta z 1927r. |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 10 | | Stary cmentarz św. Pawła | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Cmentarz ewangelicki założony dla zamożnych i wpływowych członków nowomiejskiej parafii św. Pawła ` najważniejszej parafii protestanckiej 2. poł. XIX wieku w Poznaniu. Nekropolia istniała od przełomu lat 60. i 70. XIX w. do lat 50. XX w. W okresie międzywojennym władze miasta dążyły do zamiany zaniedbanego, zamkniętego w 1904 r. cmentarza w park publiczny. Na początku lat 30. ekshumowano rozciągającą się wzdłuż ul. Topolowej kwaterę jeńców francuskich wojny 1870-1871. Szczątki uroczyście przeniesiono do mauzoleum na stoku Cytadeli. Umowa z Ewangelicką Gminną Radą Kościelną (1938 r.) gwarantowała zachowanie niemal 250 najcenniejszych nagrobków, remont domku grabarza i opłotowanie nekropolii. Alejowo-kwaterowy, `cmentarny charakter` miał zostać utrzymany przede wszystkim w zachodniej części parku. Przystąpiono do rozbiórki drewnianej kostnicy; zaczęto też likwidować niezidentyfikowane groby. Pozostałe obsadzano żywopłotem zachowując m.in. zdobne, kute kraty. W realizacji projektu przeszkodził wybuch II wojny światowej. Po likwidacji resztek nagrobków pod koniec lat 50., na miejscu cmentarza powstał Park Lubuski (zwany przez poznaniaków `Cmentoliną`). Obecnie to zabytkowy Park im. I. i J. Drwęskich. W latach 2019-2020 w pocmentarnym parku prowadzono prace rewaloryzacyjne, podczas których ujawniono szczątki. Powtórny ich pogrzeb odbył się na Miłostowie. | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 10 | mapa katastralna + plan miasta |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 11 | | Cmentarz św. Łukasza | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Cmentarz ewangelicki założony przez jeżycką parafię św. Łukasza w poł. lat 90. XIX wieku. Scalony przestrzennie z nowym cmentarzem ewangelickim św. Pawła do pocz. lat 50. XX wieku. Obszar zajmowany przez cmentarne kwatery powiększył się na początku dwudziestego stulecia, nadając tym samym obu nekropoliom nową formułę przestrzenną.  | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 11 | mapa katastralna + plan miasta |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 12 | | Cmentarz św. Mateusza | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Cmentarz ewangelicki założony dla członków wildeckiej parafii św. Mateusza. Istniał od końca lat 90. XIX w.; użytkowany jeszcze w 1945 r. Granice cmentarza obsadzono szpalerami drzew. Przy południowym krańcu nekropolii wzniesiono ceglaną kostnicę, a przy ul. Rolnej stanęła parterowa remiza dla karawanu. Likwidację nagrobków przeprowadzono w 1948 r., planując utworzenie Parku Partyzantów. Szczątki znajdowano podczas realizacji inwestycji z lat 60. XX w. Obecnie obszar dawnego cmentarza zajmują: SP nr 5 przy ul. Traugutta, fragment Trasy Hetmańskiej oraz bloki mieszkalne.  | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 12 | mapa katastralna + plan miasta |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 13 | | Cmentarz Chrystusa | Cmentarze ewangelickie | zlikwidowane |  Cmentarz ewangelicki założony pod koniec pierwszej dekady XX w. przez łazarsko-górczyńską parafię Chrystusa. W okresie międzywojennym chowano tu m.in. socjalistów i komunistów oraz `odszczepieńców od wiary katolickiej` i `członków bezbożniczej komuny` ` ateistów z poznańskiego koła Związku Myśli Wolnej. Cmentarz uchodził za jeden z najładniej rozplanowanych i urządzonych w Poznaniu. Na jego obszarze rosły ówczesne `osobliwości dendrologiczne`, m.in. rzadkie odmiany jarzębu, brzozy, jodły, oliwnika, żywotnika czy świdośliwy. Zlikwidowany tuż po II wojnie światowej; częściowo ekshumowany. W latach 50. XX w. teren przekształcono w Park Górczyński, zachowując cmentarny układ alej. Ogrodowo-parkowy charakter dawnej nekropolii podkreślały szpalery platanów, lip i klonów wskazujące drogę do pobliskiego osiedla domków jednorodzinnych oraz budynku szkoły. Dom zarządcy cmentarza został oddany na potrzeby ogrodnictwa. W latach 2016-2018 przeprowadzono rewaloryzację zaniedbanego parku ` wykonano nowe ścieżki, zainstalowano oświetlenie, odmłodzono krzewy oraz wyeksponowano pocmentarny starodrzew. | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 13 | Na podstawie granic Ewidencji Gruntów i Budynków, mapy katastralnej i planów miasta |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 14 |  | "Łączka choleryków" | Cmentarze epidemiczne | nieczynne | Zbiorowa mogiła dla katolików, wykorzystywana podczas epidemii cholery wielokrotnie nękających Poznań w XIX wieku. Na cmentarzach epidemicznych, w zbiorowych mogiłach oznaczonych krzyżami cholerycznymi lub kolumnami morowymi, grzebano ofiary nękających miasto epidemii (dżumy w XVIII w. czy cholery w XIX w.). Do znanych lokalizacji należą: mogiła ofiar dżumy z 1709 r. przy ul. Garbary oraz na Śródce, tzw. `łączka choleryków` na Cmentarzu Zasłużonych Wielkopolan, Komandoria za św. Janem (teren starych cmentarzy), `cholerynka` w Krzyżownikach (przy ul. Słupskiej). Lokalizacje nieprecyzyjne: Ogrody Mycielskich, pola za św. Rochem na Miasteczku, Żegrze, Ławica, Minikowo, Szczepankowo czy cmentarz epidemiczny żydowski `po drugiej stronie Warty`. | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 14 | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 15 |  | Kolumna morowa z 1709 r. | epidemiczne | zlikwidowane |  Oznaczony kolumną cmentarz, założony podczas epidemii dżumy panującej na początku XVIII w. Kolumna istniała jeszcze na początku XX w. | link | pozostałe | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx | |
| 16 |  | Cmentarz choleryczny na Komandorii | Cmentarze epidemiczne | zlikwidowane | Założony "przy drodze do Swarzędza" w 1831 r. podczas pierwszej epidemii cholery w Poznaniu, dla katolików i ewangelików zmarłych po prawej stronie Warty. | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 16 | plan miasta |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 17 | | Cmentarz epidemiczny na Miasteczku | Cmentarze epidemiczne | zlikwidowane | ..."za św. Rochem..." Dokładna lokalizacja nieznana! | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 17 | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 18 | | Cmentarz choleryczny | Cmentarze epidemiczne | zlikwidowane | Powstał `na przedmieściu świętomarcińskim` podczas epidemii z 1831 r. Być może był częścią cmentarza staromarcińskiego` Przypuszcza się, iż w pobliżu pochowano kilkanaście lat później Karola Marcinkowskiego (na tzw. `małym cmentarzu`; inaczej: `klin przy Hartwigu`). Brak precyzyjnej lokalizacji! | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 18 | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 19 | | Cmentarz choleryczny | Cmentarze epidemiczne | zlikwidowane | ..."w ogrodach Mycielskich"... Dokładna lokalizacja nieznana! Prawdopodobnie na miejscu "kamienic frankiewiczowskich" przy ul. Ogrodowej/Ratajczaka. | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 19 | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 20 | | Cmentarz choleryczny w Krzyżownikach | Cmentarze epidemiczne | nieczynne |  | link | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 20 | na podstawie mapy z Cyfrowego Lapidarium Poznania i EGiB |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 21 | | Cmentarz epidemiczny na Śródce | Cmentarze epidemiczne | zlikwidowane | Pochówki z czasów epidemii dżumy z początku XVIII w. | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 21 | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 22 | | Krzyż choleryczny | epidemiczne | zlikwidowane |  Pamiątka po epidemiach cholery z XIX w. pod opieką rzymskokatolickiej parafii z Jeżyc. | link | pozostałe | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx | |
| 23 | | Żydowski cmentarz choleryczny | Cmentarze epidemiczne | nieczynne | ..."po drugiej stronie Warty"... Brak dokładnej lokalizacji! | | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane | cmentarze inne, opuszczone i zlikwidowane 23 | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 24 |  | Kapliczka w Ławicy | epidemiczne | czynne | Kapliczka Chrystusa Frasobliwego ufundowana w poł. XIX w. przez potomka osadników z Bambergu, Neumanna, na miejscu cmentarza cholerycznego. | | pomniki, tablice pamiątkowe, rzeźby | Kapliczka, Kapliczka w Ławicy baza pomników, tablic i rzeźb | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 25 | | Kapliczka św. Rocha w Żegrzu | epidemiczne | czynne | Kapliczka Św. Rocha (obrońcy przed zarazą) przy ul. Byteńskiej ufundowana została w II połowie XIX w. Fundatorami kapliczki, w podziękowaniu za ocalenie podczas epidemii cholery była rodzina Greków. | | pomniki, tablice pamiątkowe, rzeźby | Kapliczka, Kapliczka św. Rocha w Żegrzu baza pomników, tablic i rzeźb | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 26 | | Kapliczka św. Jana Nepomucena na Minikowie | epidemiczne | czynne | Fundatorem kapliczki był pierwszy gospodarz posesji Jan Nepomucen Tomczak, który umieścił w niej rzeźbę swojego patrona. Postawiona równocześnie z domem i zabudowaniami gospodarczymi Tomczaków przy ul. Hrubieszowskiej ok. 1886 r. Według przekazów ustnych, kiedy kopano fundamenty pod dom (a później również wielokrotnie na polach wokół gospodarstwa) natrafiono na liczne kości ludzkie. Prawdopodobnie były to kości ofiar epidemii złożone we wspólnym grobie. Nie można też wykluczyć, iż były to pozostałości po nowożytnym cmentarzu, który funkcjonował przy tutejszej kaplicy karmelitów. | | pomniki, tablice pamiątkowe, rzeźby | Kapliczka, Kapliczka Św. Jana Nepomucena baza pomników, tablic i rzeźb | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
| 27 | | Krzyż choleryczny w Szczepankowie | epidemiczne | czynne | | | pomniki, tablice pamiątkowe, rzeźby | Krzyż, Krzyż choleryczny w Szczepankowie baza pomników, tablic i rzeźb | |
Portal SIP:
OpenStreetMap: mapaGoogle Maps: mapa satelita plik: gpx |
